การจำแนกวิธีการคำนวณต้นทุนผลิตภัณฑ์นี้ จำแนกโดยใช้แนวคิดในเชิงพฤติกรรมของต้นทุน กล่าวคือ โดยทั่วไปแล้วต้นทุนการผลิตของสินค้าหรือบริการ จะประกอบไปด้วย วัตถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และค่าใช้จ่ายการผลิต แต่การจำแนกโดยใช้แนวคิดเชิงพฤติกรรมนั้น จะทำการวิเคราะห์ต่อว่า ต้นทุนแต่ละชนิดนั้น เป็นต้นทุนผันแปร ต้นทุนคงที่ หรือว่าต้นทุนผสม จากการจำแนกในเชิงพฤติกรรมนี้ จึงสามารถแบ่งวิธีการคำนวณต้นทุนผลิตภัณฑ์ ออกได้เป็น 2 รูปแบบด้วยกัน คือ
1. ระบบต้นทุนทางตรง หรือต้นทุนผันแปร (Direct or Variable costing) ระบบต้นทุนทางตรงหรือต้นทุนผันแปร คือ การคำนวณต้นทุนที่นำเอาเฉพาะต้นทุนที่ถือเป็นต้นทุนผันแปรเท่านั้นมาคำนวณเป็นต้นทุนของสินค้าที่ผลิต ส่วนต้นทุนคงที่จะถือเป็นค่าใช้จ่ายประจำงวดของงวดบัญชีนั้น ๆ กล่าวคือ จะรวมเฉพาะส่วนของ วัตถุดิบ ค่าแรงงาน และค่าใช้จ่ายการผลิตผันแปร เท่านั้น การคำนวณต้นทุนในลักษณะนี้มีแนวคิดที่ว่า ต้นทุนผันแปรจะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อมีการผลิตสินค้า หากไม่มีการผลิตสินค้าต้นทุนผันแปรก็ไม่เกิดขึ้น แต่สำหรับต้นทุนคงที่นั้น ไม่ว่ากิจการจะผลิตหรือไม่ผลิตสินค้าก็ตาม ต้นทุนคงที่ก็ยังคงเกิดขึ้น ระบบต้นทุนทางตรงหรือต้นทุนผันแปรนี้สามารถใช้ประโยชน์ในแง่การบริหารงานได้อย่างเต็มที่ โดยมากจะใช้ภายในกิจการ อาจเป็นการนำเสนอข้อมูลต่อผู้บริหาร หรือต่อฝ่ายวางแผน ก็ได้
2. ระบบต้นทุนรวม หรือต้นทุนเต็ม (Full or Absorption costing) ระบบต้นทุนรวม หรือต้นทุนเต็ม คือ การคำนวณต้นทุนที่รวมต้นทุนการผลิตทุกชนิดเข้าเป็นต้นทุนผลิตภัณฑ์ โดยไม่มีการแยกว่าเป็นต้นทุนคงที่หรือผันแปร ตามแนวคิดนี้ถือว่า ไม่ว่าจะเป็นต้นทุนคงที่ หรือต้นทุนผันแปร ก็เกิดขึ้นจากการผลิตสินค้าทั้งสิ้น เป็นวิธีที่นิยมใช้ในการคำนวณต้นทุนสินค้าคงเหลือเพื่อการจัดทำงบการเงินของกิจการ ตามหลักการบัญชีที่รับรองโดยทั่วไป และเป็นวิธีการคำนวณต้นทุนที่ใช้เพื่อการรายงานข้อมูลต้นทุนการผลิตสินค้าต่อบุคคลภายนอก